Voor negen uur reed er in drie provincies geen enkele trein. Niet door een storing, maar door een ProRail-staking bij de verkeersleiding. De actie op maandagochtend 18 november legde Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant plat en trok meteen sporen door de rest van het land.
De staking startte in de vroege ochtend en duurde tot 9.00 uur. Maar wie dacht daarna meteen weg te kunnen, kwam bedrogen uit: het kost uren om materieel en personeel weer op de juiste plek te krijgen. NS zette de reisplanner vol waarschuwingen en adviseerde reizigers kort voor vertrek opnieuw te checken of hun trein reed.
Wat lag stil en waar?
FNV kondigde acties aan bij de verkeersleidingsposten in Rotterdam, Den Haag en Roosendaal. Dat klinkt lokaal, maar het effect is landelijk. Zonder verkeersleiding mag er geen trein de baan op: veiligheid gaat voor. Daardoor lag het complete treinverkeer in Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant stil. Ook reizigers uit het zuiden richting Haarlem en Hoofddorp merkten de gevolgen, omdat belangrijke knooppunten geblokkeerd waren.
De hogesnelheidslijn tussen België, Rotterdam en Amsterdam reed niet. Binnenlandse HSL-verbindingen vielen weg, en de grensoverschrijdende treinen van en naar België reden in het stakingsvenster niet. Ook na 9.00 uur bleven die verbindingen nog haperen door het herstarten van de dienstregeling.
Concreet ging het mis op en rond deze assen:
- Regio Rotterdam/Den Haag: zowel sprinters als intercity’s vielen uit; knooppunten als Rotterdam Centraal en Den Haag Centraal draaiden op nul verkeer tijdens de actie.
- Zeelandlijn: geen treinen richting en vanuit Vlissingen.
- West-Brabant: verstoringen rondom Roosendaal werkten door richting Breda, Dordrecht en verder het land in.
- Hogesnelheidslijn: geen treinen tussen Rotterdam en Amsterdam via de HSL, en geen directe verbinding met België tijdens de actie.
De gevolgen waren voelbaar op Schiphol en in de Randstad. Reizigers uit het zuiden die via Rotterdam naar Schiphol moesten, misten aansluitingen of kwamen helemaal niet weg. Dat werkte door op internationale overstappen en zakelijke afspraken op maandagochtend.
NS liet weten dat het opstarten tijd kost: treinen en machinisten stonden op de ‘verkeerde’ plekken, en ook hoofdsporen moesten stap voor stap vrijgegeven worden. Reizigers kregen het advies om, waar mogelijk, later te vertrekken of thuis te werken.
Waarom deze staking en wat volgt er nog?
Achter de acties schuilt een hard loonconflict. Vakbond FNV vraagt 13% loonsverhoging voor ProRail-medewerkers. ProRail bood gemiddeld 5,2% en voor de laagste salarissen 7,9%. Volgens FNV dekt dat de gestegen kosten niet, en schuurt het bovendien met afspraken die in andere sectoren dichter bij de inflatie uitkwamen. ProRail wijst op de financiële kaders en de rol van het bedrijf als beheerder van het spoor, niet als vervoerder met ticketinkomsten.
Belangrijk om te snappen: ProRail beheert rails, seinen en verkeersleiding. Als die keten stokt, kan NS (of een andere vervoerder) simpelweg niet rijden. De stakingen bij verkeersleiding raken daardoor meteen de ruggengraat van de dienstregeling. Zelfs als NS-personeel volledig beschikbaar is, moet het treinverkeer stilgelegd worden zodra de veiligheidsfunctie bij de verkeersleiding niet bemand is.
Het gaat niet om één losse actiedag. FNV plant een reeks regionale stakingen, die telkens andere posten raken en zo verschillende delen van het land beïnvloeden. Voor deze week stonden al nieuwe acties op de rol:
- Woensdag 20 november: Eindhoven en Maastricht
- Vrijdag 22 november: Zwolle, Groningen en Arnhem
Reken er dus op dat het patroon van “ochtendstilte, gevolgd door urenlang opstarten” zich elders herhaalt. En ook internationale reizigers moeten alert blijven, want de HSL en de verbindingen met België zijn gevoelig voor dit soort acties. Een stremming in één post kan direct de corridor naar het buitenland raken.
Wat betekent dit concreet voor reizigers? Allereerst: check vlak voor vertrek de reisplanner en blijf dat doen. Het verschil tussen ‘rijdt’ en ‘rijdt niet’ kan per minuut veranderen. Verder kan het helpen om alternatieven te plannen:
- Kies, als het kan, voor latere treinen buiten het stakingsvenster en houd rekening met naloopvertragingen tot in de middag.
- Overweeg bus, metro of tram binnen de Randstad; regionale vervoerders kunnen soms een uitweg bieden.
- Moet je naar Schiphol? Plan extra overstaptijd of vertrek vanuit een andere richting als dat sneller is.
- Heb je een internationale aansluiting? Bouw marge in of verzet de reis indien mogelijk.
Over compensatie: bij forse vertraging kun je in veel gevallen een beroep doen op de reguliere vergoedingsregeling van de vervoerder waarmee je reist. De voorwaarden verschillen per ticket en traject, dus bewaar je bewijs van vertraging en check na afloop de regeling in de app of bij de klantenservice.
Voor de werkgevers en scholen speelt nog iets anders: de voorspelbaarheid. Regionale stakingsvensters zijn kort, maar de nasleep is groot. Planningsteams bij NS en ProRail moeten het netwerk na elke actie weer ‘opbouwen’. Dat betekent vaak lege ritten om materieel te herschikken, en dat kost tijd en capaciteit. De reiziger merkt dat als gaten in de dienstregeling, onverwachte perronwijzigingen en overvolle treinen die wél rijden.
Op de achtergrond speelt de vraag hoe lang dit vol te houden is. ProRail en FNV staan ver uit elkaar, en beide kanten weten hoe groot de impact is zodra de verkeersleiding staakt. Een compromis kan richting komen via een combinatie van loonsverhoging, gerichte inflatiecorrectie voor de laagste schalen en afspraken over roosters en werkdruk in de verkeersleiding. Zolang die puzzel niet gelegd is, blijft het spoor kwetsbaar voor nieuwe acties.
Voor maandagochtend 18 november is de balans helder: honderden duizenden reizigers werden geraakt, de HSL lag eruit, en internationale treinen konden niet rijden. Het landelijk gevoel van ‘stilstand’ werd nog versterkt door de timing: net tijdens de drukste uren. En ook al trok het verkeer na 9.00 uur weer op, het netwerk had de rest van de ochtend nodig om op adem te komen.
Wie later in de week de trein pakt richting het zuiden of noorden, doet er goed aan extra tijd in te bouwen. De kalender met nieuwe acties en de kwetsbaarheid van de HSL maken dat dit geen eenmalig incident is, maar een patroon. En bij dit soort stakingsgolven is dat precies wat reizigers willen weten: waar is het volgende knelpunt, en hoe kom ik eromheen?